Waa La Maaraynayaa Ee Lama
Baabiinayo Qabiilka Iyo Qabyaalada..Proff Abdi Ali Yusuf -
Yaynaan
guurin geeddi khalad ah, waqti iyo adduunna yaan la iskaga lumin wax la ogyahay
ama hore loo soo tijaabiyay. Qabiilka iyo qabyaaladdu ma adka ee waxa la
waayay cid maaraysa ama inaga basrisa. Lama baabiinayo qabyaaladda ee waa la
maamulayaa.
Su'aasha
ama is-diiddanta (paradox) sidee baa la isu waafajinayaa qabiilka iyo qaranka,
waxa jira masalooyin badan oo la mid ah oo bani'aadamku maareeyaan ama
maamulaan. Waxa ka mid ah middan dhaqaalaha ee odhanaysa sidee baa la isu
waafajinayaa kheyraadka la hayo oo xaddidan iyo baahida aadamiga oo aan xad
lahayn. Cilmiga dhaqaalaha ee laguu sheegaa wuxu ka bilaabmaa su'aashaas. Waana
cilmiga loo isticmaalo in la is waafajiyo baahiyaha badan iyo kheyraadka
xaddidan.
Wali ma is weydiisay sida ay madaxda waddamada dimuqraadiga ahi isu waafajiyaan inay waddamadooda
xukumaan ama hoggamiyaan markay doorashada ku guulaystaan iyo in ay raali
galiyaan dadkii soo doortay? Teenna haddii aynu u soo noqonno ninkii
madaxweyninimo raba wuxu gacanta hoos dhiganayaa dadka oo dhan haddii uu yahay
afmiishaar, suldaan qabiil, dhalinyaro, wadaad, waranle, rag iyo dumar. marka
uu xukunka qabto sidee buu ka yeelayaa dadkaas gaar ahaan kuwa muraadada leh?
waa in la helaa qaab la isu waafajiyo.
Qabyaaladda
haddaan u soo noqonno, dadkii waa reero, doorashadiina waa reero. haddana waxa
la rabaa marka lagu guulaysto doorashada in dadkii oo dhan caddalad loo
sameeyo, laguna dhaqmo sharci. taasi waa is-diidan(paradox) la rabo in la is
ogolaysiiyo, kamana duwana is-diiddanada aynu kor ku soo sheegnay ee nolosha ka
buuxa.
Doodda
maanta aan halkan ku soo bandhigayaa waxa weeye in sirta noloshuba tahay
waxyaalahaas is diiddan. Haddii aanay taasi jiri lahyn, adduunyadan aynu ku
noollahay wax dhib ahiba may jirteen. Macnaha jannadii ayaynu joogi lahayn,
halkaas oo la inoo sheegay in aan wax mashkilad ahi jirin.
Ma is
waydiisay sida inantu ay mar kaliya uga wareegto qoyskeeda sida aabbaheed iyo
hooyadeed ee mar kaliya ay ugu wareegto qoys kale isla markaan ay ula qabsato
oo sidaa uu ku samaysmo qoys cusub. Waxay u muuqata judha hore
is-diidan,laakiinse nolosha ayaa sidaa ku dhisan, maxaa yeelay qoys kasta
sidaas buu ku abuurmay. Bal ka warran awoodda la qabsiga isbaddalka ee ilaahay
ku mannaystay dumarka. Sidaas oo kale haddii madaxda aynu ku dooranoo qabiil,
waxa la rabaa in marka ay ku guulaystaan madaxnimada ay markiiba la qabsadaan
qaranimada si degdeg ah, haba ka soo jeedaan qabiilooyin.
Haddaba dadkan qabyaaladda ka cabanaya waxan leeyahay, waxad tihiin fulayo aan rabin in nolosha ay waajahaan ee qaylada ka daaya dadka. Maxaa yeelay bani'adamka oo dhan ayay mashikiladda qabyaaladdu haysataa ee ma aha wax innaga inoo gaar ah. waliba waxay ina dheer yihiin waddamada qaarkood waxay ka jirtaa iyadoo foo xun oo qaadatay waji cunsuriyad ah sida caddaan iyo madaw ama diimeed sida shiico iyo sunni.
Ciddii
maamuli kari wayda mashaakilaadkaas iyo masalooyinka nolosha ee is diiddan ama
isku dayda in ay si qaldan arrinka u gasho, waxay ku danbaynayaan guul darro.
Ciddii ku guulaysataana, waxay helaysaa dawladnimo iyo deganaansho ay ku
waarto. Ha u qaadan waddamada deggan ee horumaray in aanay qabiilooyin lahayn ama
madaw iyo caddan ama wax u dhigma sida shiico iyo sunni. Way leeyihiin Wayse
maamuleen. markaa adeer ma jirto qabiil iyo xataa qabyaalad la baabiinayaa
balse waa la iska basrinayaa.
Prof: Abdi Ali Yuusuf
Lecturer On: University Of Hargeisa
E-mail: samater2013@gmail.com
Skype:
Abdiasiis47
FB:Abdiasiis
jama Haji Cami
Hargeisa
Somaliland
-
No comments:
Post a Comment